Predigt des Johannes des Täufers
Bronzetür von Andrea Pisano (um 1290-um 1348)
an der Südseite des Battistero in Florenz.

Johannes der Täufer ist eine der wichtigsten Gestalten des Advents. Der Prophet und Vorläufer des Herrn hat sein Auftrag zu erfüllen, nämlich die Menschen auf den Heiland aufmerksam zu machen und sie auf sein Kommen vorzubereiten. Im heutigen Evangelium berichtet Lukas, dass das Gottes Wort ihn in der Wüste erreichte und er sich auf den Weg gemacht hat, um zu predigen (Lk 3, 1-6).

Auf der Bronzetür von Andrea Pisano (um 1290 - um 1348) wurden die Lebensgeschichte des Johannes und die Allegorien der christlichen Tugenden dargestellt. Die Johannestür (1330-1336) an der Südseite des Battistero in Florenz ist die älteste der drei Bronzetüren und teilweise vergoldet. Die anderen zwei: Christustür (1403-1424) und Paradiestür (1425-1452) stammen von Lorenzo Ghiberti (1378-1455). Auf beiden Türflügeln können 20 Reliefs zum Leben und Martyrium Johannes und 8 Bilder mit Allegorien der Tugenden betrachtet werden. Die siebte Szene des linken Flügels stellt die Predigt des Johannes dar. Auf einem Berg sehen wir den Propheten Johannes, den Sohn des Zacharias, ohne Kreuz in der linken Hand (auf vorhergehendem und nachfolgendem Bild wird er mit dem Kreuz dargestellt). Mit dem rechten Zeigerfinger macht er die vier Männer, die vor ihm stehen, auf das Heil, das von Gott kommt aufmerksam (vgl. Lk 3, 6). Die Predigt findet in einer argen Landschaft statt. Es sind nur Felsen, zwei Bäume und eine Eidechse zu sehen. So hat der Künstler die Stelle: und er zog in die Gegend am Jordan und verkündete dort überall Umkehr und Taufe zur Vergebung der Sünden (Lk 3, 3) festgehalten. Johannes Evangelist hat dieses Ereignis ziemlich genau historisch begründet: Es war im fünfzehnten Jahr der Regierung des Kaisers Tiberius; Pontius Pilatus war Statthalter von Judäa, Herodes Tetrarch von Galiläa, sein Bruder Philippus Tetrarch von Ituräa und Trachonitis, Lysanias Tetrarch von Abilene; Hohepriester waren Hannas und Kajaphas (Lk 3, 1-2).
In der religiösen Sprache ist die Wüste ein Land lebensfeindlicher Mächte und des Todes. Sie erscheint als Rückbildung ursprünglich gottgewollter Fruchtbarkeit. Es ist eine Gegend, in der zahllose Gefahren, wie Hunger und Durst, Sandstürme und Schlangen, auf den Menschen lauern. Zuerst mussten die Israeliten durch die schaurige Wüste (vgl. Dtn 1, 19) ziehen, bevor sie in das Land geführt wurden, in dem Milch und Honig flossen. Der Zug durch die Wüste (vgl. Ex 15, 22-19, 2) wird zu einem Symbol der Prüfung und Reinigung. Wenn Gott will, kann er auch die Wüste fruchtbar machen (vgl. Jes 35, 1. 7). Mit Johannes dem Täufer erfüllte sich das Jesaja Wort vom Rufer in der Wüste (vgl. Jes 40, 3).

Ein christlicher Gelehrte und Theologe Origenes (185-254) hat in seiner Homilie folgendes gepredigt: Beachte auch, dass man zu einer tieferen Auslegung kommt, wenn man „Wüste“ nicht im buchstäblichen, sondern im geistlichen Sinn versteht. In der Tat, es hat wenig Sinn, in der Wüste zu verkündigen und dort seine Stimme erschallen zu lassen, wo einen niemand hört. Dem Vorläufer Christi, „der Stimme eines Rufenden in der Wüste“, obliegt die Verkündigung also in der Wüste der Seele, die keinen Frieden hat. Aber nicht nur damals tat er das, auch heute ist zunächst Johannes eine „brennende und helle Leuchte“ (Joh 5, 35) und „verkündigt eine Taufe der Buße zur Vergebung der Sünden“ (Lk 3, 3). Erst danach folgt „das wahre Licht“ (Joh 1, 9), während die „Leuchte“ bekennt: „Jener muss wachsen, ich aber abnehmen“ (Joh 3, 30). Das Wort Gottes ergeht „in der Wüste“ und kommt „zu der gesamten Umgebung des Jordan“ (Lk 3, 3). Denn welche anderen Orte sollte der Täufer aufsuchen als solche in der Nähe des Jordan, damit alle, die Buße tun wollen, beim Wasser sind, das zum Taufbad dient? (Origenes, In Lucam homiliae, Homilie 21, 3)

Advent - Ankunft des Herrn.
Gott wird Mensch unter Menschen.
Herr, bereiten wir deinen Weg?
Deine frohe Botschaft, sagen wir sie weiter?
Oder ist Advent Ankunft in der Wüste?
(Johanna Hauke. Mit der Bibel leben. Leipzig 2005)

Jan Chrzciciel jest jedną z najważniejszych postaci Adwentu. Prorok i poprzednik Pański musi spełnić swoje zadanie, mianowicie zwrócić uwagę ludzi na Mesjasza i przygotować ich na Jego przyjście. W dzisiejszej Ewangelii opowiada Łukasz, że Słowo Boże dotarło do Jana na pustyni, a on się wybrał w drogę, aby głosić kazania (Łk 3, 1-6).  

Na drzwiach z brązu mistrza Andrea Pisano (ok. 1290 – ok. 1348) została przedstawiona historia życia Jana oraz alegorie cnót chrześcijańskich. „Drzwi Janowe” (1330-1336), częściowo pozłocone, na południowej stronie Battistero we Florencji są najstarszymi z trzech drzwi brązowych tej budowli. Natomiast „drzwi Chrystusa” (1403-1424) i „drzwi raju” (1425-1452) wykonał Lorenzo Ghiberti (1378-1455). Na obu skrzydłach można podziwiać 20 reliefów o życiu i męczeństwie Jana oraz 8 obrazów z alegoriami cnót. Siódma scena z lewego skrzydła przedstawia kazanie Janowe. Proroka Jana, syna Zachariasza, widzimy stojącego na górze, bez krzyża w lewej ręce (na poprzednim i następnym obrazie jest on przedstawiony z krzyżem). Prawym palcem wskazującym przypomina czterem mężczyznom, stojącym przed nim, o zbawieniu mającym przyjść od Boga (por. Łk 3, 6). Kazanie to odbywa się w ubogiej scenerii. Widoczne są tylko skały, dwa drzewa i jedna jaszczurka. Artysta uwiecznił w ten sposób to miejsce z Ewangelii: Przeszedł on wszystkie krainy nad Jordanem i głosił chrzest nawrócenia na odpuszczenie grzechów (Łk 3, 3). Jan Ewangelista to wydarzenie dość dokładnie historycznie ugruntował: W piętnastym roku panowania cesarza Tyberiusza, kiedy Poncjusz Piłat był namiestnikiem Judei, Herod tetrarchą Galilei, jego brat Filip tetrarchą Iturei i ziemi Trachonu, Lizaniasz tetrarchą Abileny; za najwyższych kapłanów Annasza i Kajfasza (Łk 3, 1-2).
W języku religijnym pustynia jest krainą mocy wrogich życiu oraz krainą śmierci. Jawi się ona jako zanik pierwotnie chcianej przez Boga płodności. Jest to okolica, w której na człowieka czekają różne niebezpieczeństwa, takie jak głód i pragnienie, burze piaskowe i węże. Izraelici najpierw musieli przemierzać okropną pustynię (por. Pwt 1, 19), zanim zostali wprowadzeni do krainy mlekiem i miodem płynącej. Pochód przez pustynię (por. Wj 15, 22-19, 2) stał się symbolem próby i oczyszczenia. Gdy Bóg zechce, to może nawet pustynię uczynić płodną (por. Iz 35, 1. 7). W Janie Chrzcicielu spełniło się słowo Izajasza o wołającym na pustyni (por. Iz 40, 3).

Chrześcijański uczony i teolog Orygenes (185-254) głosił w jednej ze swoich homilii: Zważ także, że można dojść do głębszej interpretacji, gdy się „pustynię” rozumie nie w dosłownym, ale w duchowym sensie. Rzeczywiście, nie ma sensu głosić na pustyni i pozwolić rozbrzmiewać głosowi, gdzie nikt go nie usłyszy. Poprzednik Chrystusa, „głos wołającego na pustyni”, musi ogłaszać na pustyni duszy, która nie znajduje pokoju. Nie tylko kiedyś to czynił, ale także i dzisiaj Jan jest „płonącą i dającą światło pochodnią” (J 5, 35) oraz „głosi chrzest nawrócenia na odpuszczenie grzechów” (Łk 3, 3). Dopiero potem przychodzi „światłość prawdziwa” (J 1, 9), podczas gdy „lampa” wyznaje: „I trzeba, aby On wzrastał, ja natomiast abym się umniejszał” (J 3, 30). Słowo Boże wychodzi „na pustynię” i przychodzi „do całej krainy nad Jordanem” (Łk 3, 3). Jakież inne miejsca powinien Chrzciciel nawiedzić, niż te nad Jordanem, aby wszyscy, którzy chcą czynić pokutę, byli przy wodzie, służącej do kąpieli chrzcielnej? (Orygenes, In Lucam homiliae, homilia 21, 3)

Adwent - przyjście Pana.
Bóg staje się człowiekiem wśród ludzi.
Panie, przygotowujemy naprawdę Twoją drogę?
Przekazujemy dalej Twoją Dobrą Nowinę?
A może Adwent jest przyjściem na pustynię?
(Johanna Hauke. Mit der Bibel leben. Leipzig 2005)